ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ, "ΑΝΤΙΓΟΝΗ" ~ Τέλος οι τρεις κοκκινομούριδες που 'παιζαν χαρτιά με το καπέλο πεσμένο πίσω, είναι οι φρουροί. ~ Ο ήλιος μόλις που άρχισε να ψηλώνει. Τα μάτια κλείσανε απ' τη νύστα. Πήγαινε. ~ Άρχοντά μου έχω δυο παιδάκια, το ένα είναι ακόμα μωρό. Θα καταθέσω άρχοντά μου στο στρατοδικείο πως ήμουνα 'δω μαζί σου. ~ Δύο ζώα θα σφιγγόντουσαν το 'να κοντά στ' άλλο να ζεσταθούν. Εγώ είμαι ολομόναχη. ~ Ένα τρομερό νέο μόλις που είχαν ρίξει την Αντιγόνη στο λαγούμι για να τη θάψουν ζωντανή. Δεν είχαν προφτάσει να κυλήσουν όλες τις πέτρες από πάνω της όταν ο Κρέων κι άλλοι γύρω του ακούμε βογκητά μέσα από τον τάφο.
Jean Cocteau, "Η ΔΑΙΜΟΝΙΑ ΜΗΧΑΝΗ" ~ Θα σκοτώσει τον πατέρα του θα παντρευτεί τη μητέρα του ~ Ο Οιδίποδας μεθυσμένος απ' τη δυστυχία φτάνει στην άκρη του γκρεμού. ~ Μόνο τη συναντάς και πεθαίνεις από έρωτα. ~ Στον κυκλικό δρόμο δε θα συναντήσουμε αλήτες. ~ Όταν φτάνει ο μαραγκός η καρέκλα δεν σπάει πια, όταν μπαίνεις στον μπαλωματά, το σανδάλι σου δε σε χτυπάει, κι όταν φτάνεις στο γιατρό, δεν αισθάνεσαι πια πόνο. ~ Ανώφελο να κλείνεις τα μάτια σου, να γυρίζεις το κεφάλι σου.
Ο μύθος του Σίσυφου
Ο μύθος
Όλα άρχισαν όταν ο Δίας αποπλάνησε την Αίγινα. Η Αίγινα ήταν κόρη του ποταμού και θεού Ασωπού. Ο Ασωπός ζήτησε από τον Σίσυφο να του πει τι γνωρίζει και αυτός συμφώνησε αφού ο Ασωπός για αντάλλαγμα του έταξε ότι μια πηγή με νερό θα αναβλύζει ασταμάτητα από την ακρόπολη της πόλης του.
Ο Σίσυφος γνώριζε πολλά για την υπόθεση και τα είπε στον Ασωπό. Στη συνέχεια ο Ασωπός καταδίωξε τον Δία. Αφού ο Δίας γλίτωσε, αποφάσισε να τιμωρήσει τον Σίσυφο. Έτσι έστειλε τον Σίσυφο στον Άδη.
Όμως τότε ο Σίσυφος απέδειξε την εξυπνάδα και την πονηριά του καταφέρνοντας να φυλακίσει τον Άδη. Τότε όμως έγινε κάτι πρωτοφανές. Ο Άδης αδυνατούσε να πάρει τις ψυχές των θανάσιμα τραυματισμένων ανθρώπων και ζώων, ο κόσμος γέμιζε σιγά-σιγά από τραυματισμένα, ακρωτηριασμένα και ανήμπορα έμψυχα όντα. Οι θεοί αναστατώθηκαν και ο Άρης ελευθέρωσε τον Άδη από τα δεσμά του, στέλνοντας ξανά τον Σίσυφο στον Άδη.
Πάλι όμως ο Σίσυφος είχε προνοήσει. Είχε πει στη γυναίκα του να μη θάψει το σώμα του. Έτσι ζήτησε από τον Άδη τρεις μέρες για να επιστρέψει στη γη και να φροντίσει το ζήτημα. Ο Άδης δέχτηκε το αίτημα του Σίσυφου, όμως ο τελευταίος δεν επέστρεψε. Έτσι ήρθε η σειρά του Ερμή να τον πάει στον Άδη.
Ο Σίσυφος τιμωρήθηκε για όλη αυτή τη συμπεριφορά. Οι «κριτές των νεκρών» του έβαλαν ως βασανιστήριο να κουβαλάει ένα βράχο στην κορυφή ενός βουνού. Φτάνοντας στην κορυφή, η πέτρα δεν σταθεροποιείτο και έπεφτε από την άλλη. Αυτή η τιμωρία είναι αιώνια για τον «νικητή» του Άδη.
Πιθανές ερμηνείες
Πιθανές ερμηνείες
Ο ίδιος άνθρωπος συνεχίζει μάταια την προσπάθεια του, αναζητώντας σημείο διεξόδου. Επαναλαμβάνει ξανά και ξανά το μαρτύριό του, ελπίζοντας ότι θα ανακαλύψει κάποια στιγμή το λόγο της αποτυχίας του, θα καταφέρει να ολοκληρώσει με επιτυχία το έργο του και θα απελευθερωθεί από αυτόν τον φαύλο κύκλο. Ως πότε όμως; Κάποια στιγμή οφείλει να συνειδητοποιήσει το αδιέξοδό του και τη πλήρη ματαιότητα των προσπαθειών του, ότι το λάθος δεν οφείλεται σε αυτό τον ίδιο, αλλά στην αναπόδραστη φαυλότητα του κύκλου μέσα στον οποίον έχει εγκλωβιστεί. Μια τέτοια συνειδητοποίηση όμως στους περισσότερους μη νηφάλιους θα φέρει μια τάση αυτοκαταστροφής. Ελάχιστοι νηφάλιοι θα σκεφτούν και θα στοχαστούν βαθύτερα για έναν άλλο πιθανό τρόπο διεξόδου τους από τη φαυλότητα. Έτσι, δηλώνεται η ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και αποτελεί παράδειγμα για άλλες παρόμοιες φαύλες καταστάσεις στην καθημερινή ζωή.
Ο μύθος του Σίσυφου βρίσκει απήχηση και στη σύγχρονη πραγματικότητα με μία άλλη πιθανή ερμηνεία. Αυτή είναι η παρομοίωση του μύθου με τα πισωγυρίσματα τόσο της τεχνολογίας όσο και του πολιτισμού. Όπως ο Σίσυφος κατέβαλε συνεχώς μεγάλη προσπάθεια για να ανεβάσει την πέτρα και όμως στο τέλος έπεφτε και άρχιζε από την αρχή, έτσι και ο άνθρωπος καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας του πασχίζει για τεχνολογική εξέλιξη. Όμως, κάθε φορά με τη επίδραση κάποιων γεγονότων, δημιουργούνται επιπτώσεις είτε κοινωνικές είτε περιβαλλοντικές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεχής τάση του ανθρώπου για πόλεμο. Έχοντας την επιθυμία για εξουσία και απόκτηση υλικών αγαθών προβαίνει σε πολέμους και εμφύλιες διαμάχες καταστρέφοντας την τεχνολογική πρόοδο, έχοντας βλαβερή επίπτωση στον πολιτισμό και την κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, ο Πελοποννησιακός πόλεμος, με την εμφύλια διαμάχη Σπαρτιατών-Αθηναίων, δίχασε τον ελληνικό λαό καταστρέφοντας τον Αθηναϊκό πολιτισμό και οδήγησε στην παρακμή και την οπισθοδρόμηση. Επιπλέον, ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος με την παρουσία του κατέστρεψε πολλές χώρες και παρατηρείται πάλι η περίοδος παρακμής που ακολούθησε. Μάλιστα, ο Αϊνστάιν τονίζει «Δεν ξέρω πως θα γίνει ο Γ’ Παγκόσμιος, αλλά ο Δ’ θα γίνει με πέτρες».
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Μεσαίωνας, κατά τον οποίο όλα τα επιτεύγματα από την Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο καταρρέουν. Τα φαινόμενα, πλέον, ο άνθρωπος δεν τα στηρίζει στη λογική και προσπαθεί να τα εξηγήσει με άλλους τρόπους, όπως η μαγεία. Η πεποίθηση ότι όλες οι αρρώστιες βασίζονται σε φυσικά αίτια δεν ισχύει και ο άνθρωπος επανέρχεται στην δικαιολόγηση αυτών με τις προκαταλήψεις και αναζητεί φανταστικούς τρόπους για την θεραπεία τους.
Με άλλα λόγια ο μύθος του Σίσυφου συναντιέται συνεχώς σε διάφορους τομείς της παγκόσμιας ιστορίας. Όπως και ο Σίσυφος ανά τους αιώνες συνεχίζει να προσπαθεί να ανεβάσει την πέτρα και αυτή κάθε φορά πέφτει έτσι και ο άνθρωπος συνεχώς καταστρέφει αυτά που έχει δημιουργήσει.
Ο μύθος του Σίσυφου βρίσκει απήχηση και στη σύγχρονη πραγματικότητα με μία άλλη πιθανή ερμηνεία. Αυτή είναι η παρομοίωση του μύθου με τα πισωγυρίσματα τόσο της τεχνολογίας όσο και του πολιτισμού. Όπως ο Σίσυφος κατέβαλε συνεχώς μεγάλη προσπάθεια για να ανεβάσει την πέτρα και όμως στο τέλος έπεφτε και άρχιζε από την αρχή, έτσι και ο άνθρωπος καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορίας του πασχίζει για τεχνολογική εξέλιξη. Όμως, κάθε φορά με τη επίδραση κάποιων γεγονότων, δημιουργούνται επιπτώσεις είτε κοινωνικές είτε περιβαλλοντικές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεχής τάση του ανθρώπου για πόλεμο. Έχοντας την επιθυμία για εξουσία και απόκτηση υλικών αγαθών προβαίνει σε πολέμους και εμφύλιες διαμάχες καταστρέφοντας την τεχνολογική πρόοδο, έχοντας βλαβερή επίπτωση στον πολιτισμό και την κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, ο Πελοποννησιακός πόλεμος, με την εμφύλια διαμάχη Σπαρτιατών-Αθηναίων, δίχασε τον ελληνικό λαό καταστρέφοντας τον Αθηναϊκό πολιτισμό και οδήγησε στην παρακμή και την οπισθοδρόμηση. Επιπλέον, ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος με την παρουσία του κατέστρεψε πολλές χώρες και παρατηρείται πάλι η περίοδος παρακμής που ακολούθησε. Μάλιστα, ο Αϊνστάιν τονίζει «Δεν ξέρω πως θα γίνει ο Γ’ Παγκόσμιος, αλλά ο Δ’ θα γίνει με πέτρες».
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Μεσαίωνας, κατά τον οποίο όλα τα επιτεύγματα από την Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο καταρρέουν. Τα φαινόμενα, πλέον, ο άνθρωπος δεν τα στηρίζει στη λογική και προσπαθεί να τα εξηγήσει με άλλους τρόπους, όπως η μαγεία. Η πεποίθηση ότι όλες οι αρρώστιες βασίζονται σε φυσικά αίτια δεν ισχύει και ο άνθρωπος επανέρχεται στην δικαιολόγηση αυτών με τις προκαταλήψεις και αναζητεί φανταστικούς τρόπους για την θεραπεία τους.
Με άλλα λόγια ο μύθος του Σίσυφου συναντιέται συνεχώς σε διάφορους τομείς της παγκόσμιας ιστορίας. Όπως και ο Σίσυφος ανά τους αιώνες συνεχίζει να προσπαθεί να ανεβάσει την πέτρα και αυτή κάθε φορά πέφτει έτσι και ο άνθρωπος συνεχώς καταστρέφει αυτά που έχει δημιουργήσει.
Σύγχρονοι συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από αρχαίους μύθους
Ζαν Πωλ Σαρτρ, "Οι μύγες"
Χάινερ Μίλλερ, "Οι ελληνικοί μύθοι"
Ζαν Ανούιγ, Θεατρικά έργα "Η Αντιγόνη"
Ζαν Κοκτώ, "Δαιμόνια Μηχανή"
Μποστ, "Μήδεια"
